شاید عبارت داروی ژنریک را شنیده باشید. آیا می دانید داروی ژنریک چیست؟ شاید لازم باشد قبل از این که ببینیم داروی ژنریک چیست، با داروی برند که حاصل تحقیقات فراوان است، آشنا شویم. 

داروی برند چیست؟

هیچ وقت به هزینه هایی که تحقیقات داروسازی و کشف یک دارو لازم دارد فکر کرده اید؟ عده ای افراد دانشمند و بااستعداد را باید دور هم جمع کرد، کلی وسایل و مواد گوناگون در اختیارشان گذاشت، شاید به نتیجه برسند؛ شاید هم نه. متوجه شده اید که چه هزینه زیادی دارد. 

وقتی یک شرکت داروسازی یک ماده دارویی تازه کشف می کند، برای آن به عنوان ثبت اختراع یا با عنوان انگلیسی آن ثبت patent اقدام می کند. ثبت پتنت یک دارو باعث می شود تا بیست سال شرکت دیگری در دنیای متمدن اجازه تولید و فروش این محصول را نداشته باشد. در واقع، پتنت از حقوق مالکیت معنوی داروی تازه کشف شده حمایت می کند. 

بنابراین شرکتی که هزینه های فراوانی برای کشف و تحقیقات یک دارو صرف کرده است، اکنون برای دارو یک نام تجاری یا همان برند انتخاب می کند. بدین ترتیب به تدریج این دارو با نام برند همان داروسازی شناخته می شود و داروی برند این چنین شکل می‌گیرد. 

این قانون چه فایده ای دارد؟ این قانون باعث حمایت از سرمایه گذاری برای کشف داروهای جدید می شود. اگر قانون از کشف داروهای جدید پشتیبانی نکند، هیچ شرکتی حاضر نیست، برای کشف دارو سرمایه گذاری نماید و سلامت انسان ها بهبود نمی‌یابد. 

بیشتر داروهای برند توسط داروسازی های کشورهای پیشرفته تولید و عرضه می شود.  

داروی ژنریک چیست؟ 

وقتی پتنت یک داروی کشف شده مثلا بعد از بیست سال منقضی شد، همه داروسازی های جهان متمدن اجازه ساخت یا بهتر است بگوییم کپی کردن از روی داروی برند را پیدا می کنند. به این داروها که به صورت کپی از روی داروی برند تولید می شود، داروی ژنریک گفته می شود. 

بگذارید با چند مثال قضیه را روشن تر کنیم. شرکت داروسازی مِرک که یکی از پیشگامان داروسازی جهان به شمار می رود چندین دهه پیش دارویی کشف کرد و نام برند آن را «گلوکوفاژ» گذاشت. بیست سال پس از کشف دارو بقیه شرکت های داروسازی هم آن را تولید کردند: متفورمین. بنابراین متفورمین در هر جعبه ای که باشد، حتی نام تجاری داشته باشد، با نام ژنریک متفورمین شناخته می شوند؛ در حالی که گلوکوفاژ یک داروی برند به شمار می رود.  

شباهت داروی ژنریک و داروی برند در چیست؟ 

داروی برند همان دارویی است که برای نخستین بار توسط یک شرکت داروسازی کشف و ثبت شده و تولید می شود. داروی ژنریک دارویی است که همان ماده موثره داروی برند را دارد اما روند تولید و شاید سایر موادی که در آن به کار می رود فرق دارد. بنابراین نمی توان گفت که داروی ژنریک عین داروی برند است.  

پس از اتمام مدت پتنت سایر داروسازی های دنیای متمدن تولید مشابه داروی برند را آغاز می کنند. این داروها، ژنریک هستند. شرکت های تولیدکننده داروی ژنریک ممکن است برای محصول تولیدی خود یک نام تجاری (یا همان برند) هم انتخاب کنند. با وجود انتخاب نام تجاری، همچنان آن دارو یک داروی ژنریک محسوب می شود. 

تا این جا متوجه شدیم که مهم ترین شباهت داروهای برند و داروهای ژنریک، ماده موثره موجود در دو دارو است. 

داروی ژنریک با داروی برند چه تفاوت هایی دارد؟ 

سه تفاوت عمده بین داروی ژنریک و داروی برند وجود دارد: 

• مواد اضافی که به مواد موثره دارو افزوده می شود، تفاوت دارد. در داروی ژنریک ماده موثره دارویی با داروی برند تفاوت ندارد اما سایر مواد تشکیل دهنده دارو که باعث شکل دهی، رنگ یا طعم بهتر دارو می شوند، فرق می کنند. 

• قیمت داروهای ژنریک ارزان تر از قیمت داروهای برند است زیرا تولیدکنندگان داروی ژنریک برای توسعه محصول و تحقیقات بالینی دارو سرمایه گذاری نکرده اند. 

• داروی ژنریک توسط داروسازی های متعددی تولید می شود اما داروی برند فقط توسط یک داروسازی واحد تولید می‌شود. 

چرا طعم و مزه داروهای ژنریک با هم فرق دارد؟ 

طبق مقررات موجود داروهای ژنریک اجازه ندارند که به لحاظ ظاهری مشابه داروی برند باشند. تنها ماده داروی ژنریک که مشابه داروی برند است، ماده موثره داروست. بنابراین مواد رنگ دهنده، پرکننده فضا و مواد نگهدارنده داروهای ژنریک با داروی برند فرق دارد. بنابراین شکل، اندازه، رنگ و مزه داروها با یکدیگر تفاوت دارد. 

گاهی مواد اضافی که در کنار ماده موثره دارو به کار می رود، مشکلاتی را ایجاد می کند مثلا باعث آلرژی می شود. اگر به جای داروی قبلی از داروی تولیدی یک شرکت داروسازی دیگر استفاده کنیم که مواد متفاوتی را به کار برده، ممکن است این مشکل حل شود. بنابراین اگر به یک دارو واکنش نشان دادیم، بهتر است از همه مواد تشکیل دهنده آن مطلع شویم تا بتوانیم از بروز دوباره این مشکل پیشگیری کنیم. 

چگونه مطمئن شویم که داروخانه داروی موردنظر پزشک را به ما داده است نه داروی مشابه؟ 

بهترین کار این است که هنگام تحویل نسخه از پزشک، از او درباره نام داروها سوال کنیم. به پزشک توضیح دهیم که می خواهیم داروهای تحویل شده توسط داروخانه را خودمان هم چک کنیم. برخی پزشکان از بیمار می خواهند که پس از تهیه دارو، دوباره به مطب برگردند و دارو را به آنها نشان دهند. تاکید به مسوولین داروخانه ها که عینا داروهای مندرج در نسخه را بدهند، نه داروی مشابه، هم می تواند مفید واقع شود.  

داروهای ژنریک بسیار ارزان تر از داروهای برند هستند؛ آیا تاثیر داروهای ژنریک کمتر نیست؟ 

این سوال بسیاری از افرادی است که بر سر دوراهی خرید داروی برند یا داروی ژنریک قرار می گیرند. طبق مقررات، داروهای ژنریک باید به همان اندازه داروی برند کارآمد باشند و عوارض جانبی جدی نداشته باشند.  

علت ارزانی داروهای ژنریک این است که سازنده آن برای کشف دارو، تحقیقات بعدی و بازاریابی محصول، سرمایه گذاری نکرده است؛ در نتیجه، می تواند دارو را به قیمت ارزانی در دسترس قرار دهد. اما داروی برند برای امور بالا و سایر موارد مانند ثبت پتنت سرمایه گذاری کرده و به همین دلیل، اجازه پیدا می کند که قیمت بالاتری روی داروی خود بگذارد.  

نام ماده موثره دارو در کجای جعبه دارو نوشته می شود؟ 

برای این که بدانیم کدام داروها با وجود داشتن نام تجاریِ متفاوت با هم یکسان هستند، باید به نام ماده موثره دقت کنیم. سازمان های نظارتی جهان داروسازی را مکلف کرده اند که حتما نام ماده موثره دارویی را روی جعبه و برچسب دارو ذکر نمایند. بیشتر داروسازی ها روی جعبه و برچسب نام تجاری خود را با حروف بزرگ و نام ماده موثره را در زیر آن با حروف ریز درج می کنند. برخی داروسازی ها هم جداگانه در جای دیگری مواد تشکیل دهنده از جمله ماده موثره دارویی را ذکر می کنند.  

اگر دو دارو با نام های تجاری مختلف وجود دارند که نام و مقدار ماده موثره موجود در آنها به یک اندازه است، طبق قانون باید به لحاظ کارآیی و عوارض بسیار شبیه به هم باشند.