سرطان میلوئید مزمن یا CML: علائم و علل 

شاید شما هم ندانید سرطان میلویید مزمن چیست؟ برای این که بتوانیم درباره این بیماری اطلاعات خوبی را با هم به اشتراک بگذاریم باید بدانیم مغز استخوان چیست و چگونه کار می کند؟ 

مغز استخوان چیست؟ 

استخوان های بلند بدن را در نظر بگیریم. تنه استخوان بخش مستحکمی است که دو سر استخوان را به هم وصل می کند. تنه استخوان مانند یک لوله و به شکل استوانه است اما توخالی نیست. 

در بخش میانی هر استخوان مقدار زیادی از سلول های بدن وجود دارند که به آنها مغز استخوان گفته می شود. این سلول ها در مجموع یک بافت با قوام اسفنجی به وجود می آورند. 

مغز استخوان چه کاری انجام می‌دهد؟ 

سلول هایی که در مغز استخوان قرار دارند، سازنده سلول های مختلف موجود در خون هستند. به اصطلاح سلول های خونساز در مغز استخوان قرار دارند. این سلول ها، گلبول قرمز، گلبول سفید و پلاکت تولید می کنند.  

یکی از انواع سلول های خونی که توسط مغز استخوان تولید می شود، گلبول سفید است. بنابراین هر اختلالی که رده سلول‌های سازنده گلبول سفید در مغز استخوان رخ دهد، در وضعیت گلبول های سفید خون اختلال ایجاد می‌کند. 

سرطان میلویید مزمن یا سی ام ال (CML) چیست؟ 

یکی از انواع غیرشایع سرطان خون، سرطان مزمن میلویید نام دارد. اگر سلول‌های تولیدکننده گلبول سفید، که در مغز استخوان قرار دارند، بیش از حد عادی و به طور غیر قابل کنترل تکثیر یابند، به آن سرطان میلویید گفته می شود.  

نام انگلیسی این نوع سرطان خون، Chronic Myeloid Leukemia است. مخفف نام انگلیسی این بیماری می شود: CML. به همین دلیل بیشتر پزشکان و حتی بیماران، این نوع سرطان را با نام انگلیسی آن یعنی سی اِم اِل می شناسند. لوکمی میلویید مزمن و لوسمی میلوژنوس مزمن هم از دیگر نام هایی هستند که به همین بیماری بدخیم اطلاق می‌شود.  

علائم سرطان میلویید مزمن  

هر بیماری با چند علامت و نشانه شناخته می شود. مثلا کسی که به عفونت ناشی از کرونا گرفتار می شود، تب، سرفه یا بدن درد را درابتدا تجربه می کند. اما در مورد بیماری سی اِم اِل قضیه متفاوت است. سی اِم ال به طور معمول در ابتدا هیچ علامت و نشانه‌ای ندارد.  

حتما می‌پرسید پس چگونه متوجه این بیماری می شوند؟ شاید باورتان نشود اما این بیماری فقط به طور تصادفی و هنگام آزمایش خون، مثلا موقع چکاپ پزشکی تشخیص داده می‌شود.  

البته با پیشرفت بیماری علائم زیر ممکن است در فرد مبتلا به سرطان میلویید مزمن دیده شود: 

• درد استخوان 

• خونریزی با تحریک عادی 

• احساس پری شکم پس از خوردن مقدار کمی غذا 

• احساس خستگی غیرطبیعی 

• تب 

• کاهش وزن بدون رژیم غذایی 

• کاهش اشتها 

• احساس درد و پری در زیر محل دنده های سمت چپ، بالای شکم 

• تعریق بیش از حد شبانه به خصوص هنگام خواب 

شک نکنید! اگر یک یا چند تا از علائم بالا در کسی دیده می شود، بهتر است به پزشک مراجعه نماید. 

علل سرطان میلویید مزمن 

سی ام ال از یک اختلال در ژن های سلول های مغز استخوان آغاز می‌شود. اگر بپرسید چه چیزی باعث شروع این اختلال در ژن‌ها می‌شود، باید بگوییم هنوز کسی به طور دقیق نمی‌داند.  

پیدایش یک کروموزوم غیرطبیعی 

برای کسانی که نمی دانند کروموزوم چیست این مجموعه ژنتیکی را توضیح می‌دهیم.  

در هسته سلول های انسان مواد ژنتیکی یا همان ژن‌ها رها نیستند. آنها با نظم خاصی به صورت شکل های متفاوتی به دنبال هم قرار می گیرند. هر یک از مجموعه های ژنی که در هسته سلول قرار دارد، یک کروموزوم نامیده می‌شود.  

ژن‌های انسان در هسته هر سلول بر روی 23 کروموزوم قرار دارند. ژن‌ها که به نام دی اِن اِی (DNA) هم آنها را می‌شناسیم، کنترل همه اعمال و رفتار سلول های بدن را بر عهده دارند.  

اگر در سلول های خونساز مغز استخوان در یک فرد، بخشی از کروموزوم شماره 9 و بخشی از کروموزوم شماره 22 جدا شده، جابه‌جا شوند، نخستین مرحله آغاز سرطان میلویید مزمن آغاز می شود. در این حالت، کروموزوم 22 بسیار کوتاه و کروموزوم 9 بسیار بلندتر از حالت عادی می‌گردد.  

به کروموزوم شماره 22 بسیار کوتاه، کروموزوم فیلادلفیا هم گفته می‌شود. حتما می دانید که فیلادلفیا شهری در آمریکاست. از آن جایی که نخستین بار این اختلال در آنجا کشف شد، نام کروموزوم قیلادلفیا بر آن گذاشته شد. 

بیش از 90 درصد مبتلایان به سرطان میلویید مزمن یا همان سی ام ال، در گلبول های سفید موجود در خون، کروموزوم فیلادلفیا دارند.  

چرا کروموزوم فیلادلفیا سرطان زا است؟ 

پیدایش کروموزوم فیلادلفیا با ایجاد یک ژن تازه همراه است. قطع کروموزوم های 22 و 9 و اتصال دوباره ژن‌های آنها، باعث تولید یک ژن تازه می‌شود. این ژن تازه، BCR-ABL نام دارد.  

ژن BCR-ABL حاوی دستورات ژنتیکی است که سلول های غیرطبیعی مغز استخوان را وادار می سازد مقادیر زیادی از یک پروتئین تولید کنند. این پروتئین یک نوع آنزیم است که «تیروزین کیناز» نام دارد. ترشح زیاد این آنزیم باعث گسترش سرطان می‌شود چون این آنزیم به سلول های خاصی در مغز استخوان امکان می دهد به صورت بی‌رویه تکثیر شوند.  

سلول های تکثیر شده در بیشتر موارد حاوی کروموزوم فیلادلفیا هستند و بدین ترتیب باز این چرخه تکرار می شود.  

عوامل خطرزای سرطان میلوئید مزمن 

برخی عوامل وجود دارند که احتمال بروز سرطان میلوئید مزمن یا همان سی ام ال را زیاد می کنند. این عوامل عبارتند از: 

• سن بالا 

• جنس مذکر 

• قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس مانند کسانی که تحت رادیوتراپی قرار می گیرند 

به زودی با یک نوشتار تازه به بررسی تشخیص و درمان سرطان میلویید مزمن می پردازیم. 

منبع: 

Mayoclinic 

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/chronic-myelogenous-leukemia/symptoms-causes/syc-20352417