اگر داروها به جامعه پزشکی و مردم معرفی نشود، آیا درمان های تازه شناخته می شوند؟ هدف از تبلیغات دارو، معرفی محصولات دارویی و ارائه آخرین اطلاعات علمی به جمعیت هدف (جامعه پزشکی مانند پزشکان، داروسازان یا پرستاران یا عموم جامعه) است. 

بنابراین تبلیغات دارو یکی از نیازهای هر جامعه است. در این نوشتار نقاط قوت و ضعف تبلیغات دارو را با هم مرور می کنیم. 

تجربه آمریکا در تبلیغات دارو 

از سال 1985 تبلیغات دارویی در ایالات متحده آمریکا، در صورت رعایت ضوابط مربوطه، آزاد اعلام شد. از آن زمان بازار تبلیغات دارویی آمریکا به یک تجارت چند میلیارد دلاری تبدیل شده است. در این بین، چه چیزهایی را باید مد نظر داشت؟ حقوق بیماران، حقوق موسسات و شرکت های خصوصی، و آثار تبلیغات دارو در وضعیت تندرستی جامعه سه عامل اساسی هستند که باید هنگام تبلیغات دارو مد نظر باشند. 

نگرانی جامعه پزشکی درباره تبلیغات دارو 

پزشکان و داروسازان نگران این مطلب هستند که تبلیغات دارو ممکن است اطلاعات غیرصحیح یا غیرکامل به بیماران ارائه دهد. با استناد به یک پژوهش علمی که در این زمینه صورت گرفته است، ببنیم آیا نگرانی پزشکان و داروسازان وارد است؟ 

در این پژوهش مشخص شد که در 82 درصد تبلیغات دارویی از واقعیت های علمی استفاده شده است؛ بیشتر این تبلیغات از نشانه ها و علائم بیماری استفاده کرده بودند. در این بین 26 درصد به عوامل خطرزای بیماری اشاره کرده بودند و 19 درصد از تبلیغات دارویی به اصلاح سبک زندگی هم پرداخته بودند. 

نظر مصرف کنندگان داروها چیست؟ 

در همین پژوهش نظر مصرف کنندگان داروها هم به عنوان جمعیت هدف تبلیغات پرسیده شده است. بیش از نیمی از جمعیت تحت سوال معتقد بودند که همه اطلاعات موجود در تبلیغات درست است. آنها می گویند نظارت شدیدی روی تبلیغات دارویی وجود دارد و این اطلاعات نمی تواند غلط باشد. 

وقتی از مصرف کنندگان دارو نظرشان را درباره بی خطر بودن و عوارض جانبی داروهایی که تبلیغ می شوند سوال شد، پاسخ جالب بود. حدود 43 درصد آنها بر این باور هستند که داروهایی که تبلیغ می شوند فاقد عوارض جانبی جدی هستند. 

مخالفان تبلیغات دارو چه می گویند؟ 

مخالفان تبلیغات دارو بر این باور هستند که این تبلیغات سلامت جامعه را به خطر می اندازد. اما این مخالفان چشم خود را به روی چند حق مسلم دیگران بسته اند: 

• بالا بردن اطلاعات بیمار قدرت او را در حفظ حقوق خود، از جمله حفظ سلامت بیشتر افزایش می دهد 

• داروسازی ها هم مانند هر کسب و کار دیگر حق دارند درباره محصولات خود تبلیغ کنند. نمی توان این حق مسلم را از آنها سلب کرد و داروسازی ها را تضعیف نمود. 

• به طور معمول، درآمدی که از رونق بیشتر کسب و کار داروسازی حاصل می شود، صرف تولید داروهای دیگر می شود. در واقع، برنده اصلی تبلیغات دارو مردم هستند زیرا دسترسی بهتری به داروها پیدا می کنند. 

تاثیر تبلیغات دارو روی سلامت جامعه چیست؟ 

پزشکان متخصص سلامت اجتماعی دیدگاه بسیار مثبتی نسبت به پدیده تبلیغات دارو دارند. آنها بر این باور هستند که هر چه مساله سلامت بیشتر مطرح شود، به عنوان نمونه به صورت تبلیغ دارو، مردم نسبت به بیماری ها آگاه تر می شوند. 

این صحبت در پژوهش ها هم تایید شده است: 27 درصد از کسانی که تبلیغات دارویی را می بینند نسبت به نشانه های بیماری در خود حساس می شوند و به پزشک مراجعه می کنند. به عنوان نمونه، تبلیغات یکی از داروهای استاتین، باعث مراجعه بیشتر جوانان برای چک کردن چربی خون و درمان شد. 

جالب این جاست: کسانی که تبلیغ یک دارو را می بینند و به پزشک مراجعه می کنند، اصراری روی دریافت همان برند ندارند بلکه همین قدر برای شان کافی است که مکانیسم کارکرد داروی تجویزی مشابه آن باشد. 

تاثیر غیرمستقیم تبلیغات دارو روی پزشکان 

به نظر می رسد جامعه تا حدودی تحت تاثیر تبلیغات دارو قرار می گیرد اما پزشکان بیشتر از مردم به طور غیرمستقیم تحت تاثیر چنین تبلیغاتی هستند.  

پس از پخش تبلیغات یک داروی روانپزشکی برای یک بیماری روانی که درمان اصلی آن هم روان درمانی است، یک پژوهش جالب انجام شد. عده ای از افراد که تعلیم دیده بودند ادای بیماری را در بیاورند و علائم بیماری را بازگو کنند، نزد روانپزشکان مراجعه کردند. این افراد به روشنی از پزشک درخواست کردند که برای آنها همان داروی تبلیغ شده نسخه شود. 

پزشکان پنج برابر بیشتر از کسانی که درباره داروی تبلیغی صحبت نمی کردند، دارو را برای آنها نسخه کردند. به عبارت دیگر، وقتی بیمار برند داروی تبلیغ شده را درخواست می کرد، پزشک راحت تر حاضر بود تا به جای گزینه غیردارویی از گزینه دارویی استفاده کند. جالب است که تمام موارد تجویز دارو درست بوده است. 

بازار تبلیغات دارو 

در سال 2017 بیش از 5 میلیارد دلار صرف تبلیغات دارو در آمریکا شد. تبلیغات سنتی مثلا در تلویزیون به ازای هر یک دلار هزینه کرد بین 2 تا 4 دلار افزایش فروش به همراه داشت. این در حالی است که هزینه تبلیغات دارو از درآمد مشمول مالیات شرکت ها کسر می شود. 

اما بهترین نوع تبلیغ دارو، تبلیغات آن در شبکه های اجتماعی است. تبلیغات دارو در شبکه های اجتماعی به ازای هر یک دلار با افزایش فروش 5 دلار یا بیشتر همراه است.  

نتیجه گیری 

به هر حال، آنچه مسلم است تبلیغات دارو شکاف اطلاعاتی بین مصرف کننده نهایی از یک سو و پزشکان و داروسازان از سوی دیگر را پر می کند. پزشکان و داروسازان که به طور معمول به علت مشغولیت زیاد فرصتی برای توضیح اطلاعات به بیمار ندارند، بیشترین فایده را از تبلیغات دارویی خواهند برد.  

برعکس، داروسازی ها علاقه و سرمایه کافی برای بالا بردن اطلاعات پزشکی و دارویی مردم را دارند. یک تحقیق نشان می داد هر آمریکایی در سال به طور میانگین حدود 15 دقیقه با پزشک و داروساز صحبت می کند در صورتی که در حدود 30 ساعت تبلیغ دارویی تماشا می کند. مشخص است کدام یک می تواند اطلاعات او را بالا ببرد. 

گروه مشاورین بازاریابی زیمکو آماده است طبق آیین نامه تبلیغات دارو در ایران، بهترین و موثرترین تبلیغات دارویی را برای داروسازی ها آماده و به انجام برساند. ما همه کارها را از ایده پردازی تا طراحی و اجرا زیر نظر شما به انجام می رسانیم.