تبلیغات داروهای نسخه ای در دو کشور نیوزیلند و ایالات متحده آمریکا مجاز است. در سال 2017 ارزش بازار تبلیغات دارویی در این دو کشور به بیش از شش میلیارد دلار رسید.  

موافقان تبلیغات دارویی بر این باور هستند که این تبلیغات علاوه بر مزایای مختلف خود مانند افزایش آگاهی مردم از بیماری ها و تعداد بیشتر مراجعات پزشکی باعث رونق فعالیت داروسازی ها می شود. بدیهی است درآمد بیشتر فروش که به دنبال تبلیغات دارویی نصیب داروسازی ها می شود، دوباره صرف تولید داروهای جدید می شود. 

مخالفان تبلیغات دارویی معتقد هستند این تبلیغات اطلاعات درست و/یا کامل به مردم نمی دهند. به عنوان نمونه، درباره بی خطر بودن یا عوارض مصرف داروها در درازمدت حرفی به میان نمی آورند. مخالفان تبلیغات دارویی می گویند این تبلیغات برخی شرایط طبیعی بدن مانند چین و چروک پوست را بیماری جلوه می دهند و برای مردم درگیری ذهنی پدید می آورند. و این خرده‌گیری‌ها همچنان ادامه دارد.  

در این نوشتار به سخنان موافقان و مخالفان تبلیغات داروهای نسخه ای خواهیم پرداخت.  

نظر موافق یک: تبلیغات داروهای نسخه ای باعث مراجعه بیشتر افراد به پزشک می شود و توجه مردم را به بیماری های جدی جلب می کند 

در یک تحقیق که روی پزشکان انجام شد، 64 درصد پزشکان اعلام کردند که تبلیغات داروهای نسخه ای باعث افزایش مراجعه افراد دارای علامت به آنها شده است. جالب است بدانیم که بیشتر از نیمی از بیمارانی که پس از دیدن تبلیغات دارویی به پزشک مراجعه می کنند، داروی ژتریک یا داروی برند دیگر دریافت می کنند. به عبارت دیگر، فایده اصلی تبلیغات دارویی نصیب بیمار شده است که با پزشک مشورت کرده و از توصیه های تخصصی او برای سلامتی خود استفاده کرده است. 

برخی از بیماران به دلیل سطح پایین اقتصادی و مشکلات مالی یا به دلیل سطح پایین آگاهی از مراجعه به پزشک خودداری می کنند. تبلیغات دارویی بیشترین تاثیر را روی این گروه از مردم دارد. آنها از تبلیغات دارویی به علائم بیماری های جدی پی می برند. به صدا در آمدن این زنگ هشدار باعث می شود این گروه به پزشک مراجعه کند.  

در یک پژوهش نشان داده شد که 83 درصد تبلیغات چاپی دارویی روی جملات رد و بدل شده بین بیمار و پزشک تمرکز دارد. 76 درصد پزشکان معتقد هستند این تبلیغات، صحبت در مورد علائم و بیماری را برای آنها تسهیل کرده است. در حدود همین درصد از پزشکان و داروسازان بر این باور هستند که تبلیغات داروهای نسخه ای باعث شده اطلاعات بیمار درباره دارو در حد قابل قبولی باشد و لزوم توضیح دارو را کاهش داده است. این پزشکان و داروسازان می گویند از آن جا که بیمار اطلاعات اولیه را از تبلیغات دارویی دریافت کرده است، دیگر سوالات بی پایه و غیرمرتبط نمی پرسد و فقط پرسش هایی از پزشک یا داروساز می پرسد که واقعا جای پرسیدن دارد.  

نظر مخالف یک: تبلیغات دارویی اطلاعات غیرصحیح و غیرکامل به افراد می دهد 

پس از مطالعه نظر موافق بالا با یک نظر مخالف هم آشنا شویم. پژوهش ها نشان می دهد 63 درصد از پزشکان معتقد هستند تبلیغات داروهای نسخه ای اطلاعات غیرصحیح و غیرکامل به افراد می دهند. وقتی از این پزشکان پرسیده شد منظورشان را دقیق تر بیان کنند اظهار کردند که تبلیغات مزایای دارو را بسیار پررنگ جلوه می دهند و برای همین آنها می گویند اطلاعات غیرکامل است.  

در یک پژوهش دیگر صحت و سقم اطلاعات موجود در تبلیغات دارویی بررسی شد. 43 درصد اطلاعات موجود در تبلیغات دارویی «کاملا درست» بود. 55 درصد اطلاعات دارویی با «امکان سوءتعبیر» همراه بود. فقط 2 درصد اطلاعات موجود در تبلیغات داروها نسخه ای غلط بود. 

تبلیغات دارویی به طور معمول با ادبیات سنگین تهیه می شود. برای فهم درست اطلاعات موجود در بیشتر تبلیغات دارویی، تحصیلات در حد دبیرستان یا بالاتر لازم است. همین تحقیق نشان می دهد که تبلیغات زمان زیادی را به مزایای دارو اختصاص می دهند و فقط مدت بسیار کمی را به خطرات و عوارض منفی دارو می پردازند. همچنین مزایا را پررنگ تر و معایب دارو را خفیف تر جلوه می دهد. 

نامه هایی که اداره نظارت بر غذا و داروی آمریکا یا با مخفف انگلیسی آن، FDA  برای اخطار به داروسازی ها فرستاده است همین نتایج را تایید می کند. بیش از 80 درصد نامه های FDA در مورد کوچک کردن خطرات و عوارض و درشت نمایی تاثیر دارو در تبلیغات دارویی تذکر داده است. 

نظر دوم موافق: تبلیغات داروهای نسخه ای اطلاعات بیماران درباره مشکلات سلامتی و بیماری ها را بالا می برد و آنها را با درمان های موجود آشنا می سازد 

در یک پژوهش که روی تبلیغات دارویی انجام شد، 44 درصد بیماران بر این باور بودند که تبلیغات دارویی آنها را در مورد داروها، شرایط سلامتی و بیماری ها، و همچنین درمان ها آموزش داده است. این نتیجه با نتایجی که پژوهش پیمایشی FDA به دست آورده بود همخوانی دارد. در پژوهش FDA هم 48 درصد پزشکان بر این باور بودند که تبلیغات داروهای نسخه ای، بیماران را آموزش می دهد، و اطلاعات مفید به بیماران می دهد. 

اداره نظارت بر غذا و داروی آمریکا الزام کرده است که برای افزایش اطلاعات بیماران، همه تبلیغات دارویی باید شامل هم مزایا، هم خطرات دارو باشند. 

نظر دوم مخالف: تبلیغات داروهای نسخه ای در حالی به اطلاع رسانی داروها می پردازند که اطلاعاتی درباره عوارض مصرف درازمدت آنها وجود ندارد 

این ایراد زمانی مطرح شد که در فاصله سال های میلادی 1999 تا 2004 داروی Vioxx برای آرتروز و درد مفصلی تبلیغ شد و چندی بعد به دلیل افزایش احتمال بروز سکته مغزی و قلبی از بازار دارویی جمع آوری شد. حداقل پنج مورد دیگر از داروهایی که برای آنها تبلیغات عمومی انجام شد، به دلیل مشکلات در درازمدت از داروخانه ها جمع آوری شدند.  

این امر تا حدی شدت یافت که برخی مجامع پزشکی از FDA در خواست کردند داروهای تازه، حداقل تا دو سال اجازه انجام تبلیغات عمومی نداشته باشند. 

نظر سوم موافق: تبلیغات دارویی بیماران را به تکمیل دوره درمان و پذیرش دارو تشویق می کنند 

در یک پژوهش بیش از 80 درصد پزشکان معتقد بودند تبلیغات دارویی کمک می کند پذیرش بیمار نسبت به دارو افزایش یابد. یعنی دیدن تبلیغات توسط بیمار از این جهت مفید است که بیمار را متقاعد می سازد، دارو را طبق دستور پزشک و تا پایان دوره درمان مصرف کند و از قطع خودسرانه دارو بپرهیزد.  

در یک پژوهش دیگر مشخص شد بیمارانی که به دنبال دیدن تبلیغ دارویی نزد پزشک می روند و سپس دارو برای آنها تجویز می‌شود، بالاترین پذیرش مصرف دارو را دارند. جالب است که در یک نظرسنجی که توسط FDA انجام شده بود، 18 درصد بیماران دقیقا ابراز کرده بودند که با دیدن تبلیغ ها مصرف دارو یادشان می آید. به عبارتی، تبلیغات دارویی باعث شده بود داروها را منظم مطرف نمایند. 

نظر سوم مخالف: کارکرد و شرایط طبیعی بدن به خصوص با افزایش سن به طور طبیعی تغییر می کند. در تبلیغات دارویی این شرایط طبیعی به مشکلات پزشکی تبدیل شده است. 

این دسته از مخالفان تبلیغات دارویی می گویند چین و چروک افتادن پوست یا تغییرات کارکرد جنسی در مردان سالخورده که به سبب کاهش سطح هورمون جنسی تستوسترون اتفاق می افتد، مواردی طبیعی در بدن به شمار می آیند. در تبلیغات دارویی برای چنین مسائلی دارو پیشنهاد می‌شود.  

آنها می گویند تبلیغات داروهای نسخه ای این حس را القا می کنند که شرایط طبیعی بدن «بد و ناخوشایند» هستند. آنها چنین شرایط طبیعی‌ای را در حکم بیماری قلمداد می کنند. آن وقت با ایجاد چنین ذهنیتی فروش بوتاکس و داروهای دیگر را افزایش می دهند.  

به عنوان نمونه، جملات تبلیغاتی یکی از این داروها توجه کنید. این دارو برای رفع مشکلات نعوظ به دنبال کاهش هورمون تستوسترون به مردان سالخورده تجویز می شود: 

«برخی مردان چنین می اندیشند که کاهش سطح انرژی بخشی از سالمندی است. کاهش سطح انرژی شاید فقط علامت پیری نباشد بلکه شاید علامت سطح پایین تستوسترون باشد.» 

نظر شما درباره تبلیغات داروهای نسخه ای چیست؟ نظرتان را برای ما بفرستید. این نوشتار را با نظرات شما خوانندگان ارجمند ادامه خواهیم داد.